Toprak Atlası
Arazi fiyatları neden sürekli yükseliyor? Her yıl ne kadar toprak kaybediliyor? Beslenme için yılda kaç kilometrekare tarla ve mera arazisi ithal ediliyor? Arazinin gerçek sahibi kim?
Bu ve benzeri sorulara tarla, arazi ve toprağa dair sayı ve olgularla yanıt veren ilk toprak atlası Türkçeye çevrildi. 2015 Toprak Atlası çok sayıda grafik ve metinle üzerinde yaşadığımız toprağın durumuna ve bunların maruz kaldığı tehlikelere dair güncel bilgiler sunuyor. Öncelikle Almanca ve İngilizce olarak hazırlanan raporun Türkçe versiyonu, Türkiye’den güncel bilgiler ve uzman görüşlerinin katkısıyla daha zengin bir içeriğe sahip.
Türkiye’den Atlas’a eklenen makaleler köylü, toprak ve iktidarın Türkiye’deki sancılı ilişkisini ve mülksüzleştirilme tarihi üzerinden toprağı irdeliyor. Bunların yanı sıra Atlas dünya literatüründe çoğunlukla yabancı bir ülkenin hükümeti ve/veya şirketleriyle bağlantılı olarak anılan toprak gaspının Türkiye’de bizzat devlet eliyle nasıl mümkün kılındığını, son dönemde çıkan yasaların etkilerini ve kadınların toprak mülkiyetindeki paylarını da anlatıyor.
2015 Toprak Atlası, arazi ve toprak hacminin giderek daha da azaldığını açıkça gözler önüne seriyor. Almanya’da kent ve karayolları inşası, günde 70 hektar, yani 100 futbol sahasından geniş bir alanın tüketimine yol açıyor. Almanya aynı zamanda, kendi büyüklüğünün iki katına tekabül eden, yaklaşık 80 milyon hektarlık bir alandan gelen tarım ürünleri ve diğer tüketim malları ithalatı yapıyor. Avrupa Birliği’nde de durum pek iç açıcı değil. AB nüfusunun tüketimi için, 28 üye ülkenin toplam alanının bir buçuk katı olan 640 milyon hektarlık bir alana gereksinim var. Avrupa’daki tüketim için kullanılan alanın yaklaşık yüzde 60’ı, AB sınırları dışında yer alıyor. Bu nedenle Avrupa gerek yaşam tarzı, gerekse tarım sanayi ve enerji gereksinimi için sınırların dışına en fazla bağımlı olan kıta konumunda.
Türkiye’de ise 2001-2010 yılları arasında tarım dışına çıkarılan arazi miktarı resmi rakamlara göre 827.007 hektar. Bu, Yırca köyündeki zeytinlik alanından 9 yıl boyunca her gün 5 tane kaybettiğimiz anlamına geliyor. Ve bu alanlar başlıca iki sektöre aktarılıyor: Tarım arazilerinin tarım dışı kullanıldığı alanların başında sanayi ve inşaat sektörü geliyor.
2015 Toprak Atlası Birleşmiş Milletler Toprak Yılı’nda, toprağın korunmasının neden herkesi ilgilendirdiğini ve toprağın daha iyi bir biçimde nasıl korunacağını göstermek istiyor çünkü adil ve sürdürülebilir bir arazi ve toprak politikası uygulamaya değer.
Toprak Atlası PDF ve Web-Dosyası olarak okurlarına sunulmaktadır. Grafik ve metinlerin kullanım hakkı cc-by-sa ile creative commons altındadır. Yani; beliritlen koşullara uyarak atlasta yer alan içerikleri kullanabilir, düzenleyebilir ve yayımlayabilirsiniz.
Product details
Table of contents
2 KÜNYE
6 GİRİŞ
8 TOPRAK VE GEZEGEN ÜZERİNE ÇIKARILACAK DERSLER
10 KELİMELER VE KÜLTÜRKAYGAN BİR ZEMİNDE
Tarihe şöyle bir bakmak, üzerinde gezindiğimiz toprakla ilgili görüşümüzde yaşanan köklü değişiklikleri ortaya çıkarıyor ve kim olduğumuzu anlamamıza yardım ediyor.
12 YERİN ALTINDA GÖRÜNMEYEN EKOSİSTEM
Toprağın verimliliği toprağın yaşı, ana materyali, organik madde içeriği, iklim ve hatta insanlar gibi birden fazla etmene dayanır.
14 YERİN ÜSTÜNDE NE KADAR ÇOK TARIM O KADAR ÇOK ZARAR
Dünya büyük bir yer ama gıda üretecek alanlar giderek azalıyor, zira biz onları yanlış şekillerde kullanıyoruz.
16 HAFIZA İNSAN ÇAĞININ ARŞİVİ
Toprak coğrafyanın ve üstünde yaşayan insanların tarihini muhafaza eder. Gelecek kuşaklara gezegeni idare ediş şeklimizin ne derece iyi olduğunu gelecek kuşaklara aktaracaktır.
18 TEHLIKELİ SAHALAR
Kötü Yönetim
22 MİNERAL GÜBRELER KÜRESEL AÇLIĞI BİTİRMEYE DAİR BOŞ VAATLER
Dünya çapında gıda üretimini ve ekinlerin verimliliğini artırmak için gübrelere hayati önem atfedilir. Fakat toprağa verdikleri uzun vadeli zararlar sıklıkla gözden kaçırılır.
24 GÜBRE ENDÜSTRISI TORBA İÇİNDE BİTKİ BESİNİ, ORTAK BİR AMACA SAHİP ŞİRKETLER
Azot (nitrojen), fosfor ve potasyum üretip pazarlamak büyük miktarda yatırım yapmayı gerektiriyor, bu yüzden sektör büyük firmaların kontrolü altında
26 YEM BİTKILERİ FABRİKA ÇİFTLİKLERİNİ BESLEMEK
Endüstriyel hayvan yetiştirmek gerçekten de et ve süt üretmenin verimli bir yolu mu? Kapalı hayvanları beslemek için gereken yemler ithal edilmek zorunda, ayrıca dışkılar da bir yerlere gitmeli.
28 İKLİM HAVA VE TOPRAĞIN ALIŞVERİŞİ
İklim ve toprak birbirlerini pek çok farklı şekilde etkilerler, iklim toprak oluşumuna yardım eder, toprak da atmosferin bileşen dengesini, özellikle de karbondioksit ve diğer sera gazlarının miktarını, etkiler.
30 ENERJİ - YAKIT İÇİN KAZMAK
Alternatif yakıtlar gezegeni kurtarabilir mi? Katran kumulları gibileri basbayağı kirli. Ama biyoyakıt için yetiştirilen bitkiler de çok fazla arazi işgal ediyor ve umulduğu kadar iklim-dostu olmayabilirler.
32 MADENCİLİK - YERDEKİ ÇUKURUN MALİYETLERİNİ ÜST ÜSTE EKLEMEK
Dünya’daki arazilerin yüzde birinden azı mineral çıkarmak için kullanılıyor. Tarımla kıyaslandığında küçük bir miktar. Fakat madenciliğin çevre üzerindeki etkileri kapladığı alanla orantılı değil.
34 ŞEHİRLEŞME - SÜRÜDE SAFLARI SIKLAŞTIRMAK: KALABALIKLA YAŞAMAK
İnsanlar sürü halinde yaşamayı seven sosyal varlıklardır. Daha çok insan şehirlere göç ettikçe gezegenin büyük kısmını beton asfalt ve kaldırımlarla kaplıyoruz.
36 TEHLİKELİ SAHALAR
Mücadele ve münazara
38 ARAZİ YATIRIMLARI BÖLGESEL GENİŞLEMENİN YENİ ŞEKLİ
Yabancılar dünyadaki tarım arazileri satın aldıkça, kimin neye yatırım yaptığını ve bunun yöre halklarına etkisini kestirmek zor. Uluslararası bir veri tabanı bu karanlık tabloya ışık tutmaya çalışıyor.
40 AVRUPA’NIN ARAZİ İTHALATI - HAKKIMIZDAN FAZLASINI TÜKETMEK
Herhangi bir ürün tükettiğimizde bir arazi de kullanmış oluyoruz. Ve bu arazi başka bir ülkenin toprağı da olabiliyor. Tüketim kalıplarımızın, üretim yapılan alanlarının ekonomisi, toplumu ve ekolojisi üzerinde büyük etkileri var.
42 BÜYÜK İŞ DÜNYASI - YABANCI ALIMLARA KARŞI MÜCADELE
Büyük yatırımcılar gelişmekte olan ülkelerde arazi satın alıyor. Yerli halk genellikle bu durumdan muzdarip oluyor. Hem topraklarını hem de gıdaya erişim haklarını kaybediyorlar.
44 TOPRAK SAHIPLIĞI - BİR ARAZİ AL VE TEŞVIKLERİ TOPLAMAYA BAŞLA
Avrupa’nın küçük ölçekli çiftçi aileleri dünyanın kalanıyla aynı baskılara maruz kalıyor. Onların durumda hükümet politikaları da ilave bir yük oluşturuyor.
46 TOPRAK REFORMU - MÜLKIYETİN İKTİDARI: AZINLIĞIN AYRICALIĞI
Feodal derebeyi, aşiret reisi, köyün ağası, hacienda sahibi, çiftlik sahibi ya da plantasyon baronu. Devasa topraklara sahip olageldiler, hala da olmaya devam ediyor ve iktidarın iplerini ellerinde tutuyorlar.
48 TOPRAK POLITIKASI - YOKUŞ AŞAĞI GAZLAMAK
Uluslararası anlaşmalarda nadiren toprağa değinilir. Ve bu iyi niyetli bir ihmal değildir.
50 TEHLİKELİ SAHALAR
Aydınlanma
52 TOPLUMSAL CINSIYET - KENDİNE AİT BİR KARIŞ TOPRAK
Toprak kadınlar için önemi sadece üzerinde gıda yetiştirebilmekle sınırlı değil. Bu aynı zamanda bir zenginlik şekli, yaşayacak bir yer, bağımsızlık kaynağı ya da pazarlık gücü demek. Aynı zamanda kredi alabilmeleri ve devletin hizmetlerinden yararlanabilmeleri anlamına geliyor.
54 MÜŞTEREKLER - BU TOPRAKLAR HEPİMİZİN
Toprak kimin denetiminde, bireylerin mi, hükümetin mi, yöre halklarının mı? Özel mülkiyet olmadan insanları yatırıma teşvik etmek zor. Fakat yöre halkları tarafından idare edilen müşterekler milyarlarca insan için hayati öneme sahip.
56 KURAK ARAZİLER - HAYVANLARI HAREKET HALİNDE TUTMAK
Yakın zamana kadar kurak alanlar hassas ve üretken olmayan alanlar olarak düşünülür ve bu bölgelerde hayvan otlatanlar ise çevreye zarar vermekle suçlanırdı. Artık bu görüşler değişiyor.
58 GELENEKSEL SİSTEMLER - TOPRAĞI REHABİLİTE ETMEK: ÇİFTÇİLER NE YAPABİLİR
Yıllardır süregelen aşırı kullanım toprakların sıkışmasına, erozyona uğramasına ve besin maddelerinden yoksun kalmasına yol açtı. Peki, küçük çiftçiler toprağı onarmak için ne yapabilir?
60 ORGANİK TARIM TOPRAĞI BESLEYEREK EKİNLERİ BESLEMEK
Konvansiyonel tarım ekinleri beslemede sırtını gübrelere dayar, fakat böyle yaparak toprağı enkaza çevirir. Organik tarım ise toprağı sürdürülebilir tarımın temeli olarak görmektedir.
62 YEŞİL ŞEHİRLER - İNSAN ODAKLI YAŞAMIN ANAHTARI; AĞAÇ, PARK, BAHÇE, KENT BOSTANI
2050 itibariyle dünya nüfusunun üçte ikisi kentlerde yaşıyor olacak. Yaşam kalitemiz kentlerimizin ne kadar yaşanabilir olduğuna göre belirlenecek. Bu açıdan bostanların birden çok işlevi var. Şaşırtıcı miktarda gıdaüretiyorlar, selleri önlüyorlar ve havayı serinletiyorlar.
Ayrıca şehrin karmaşasından kaçmak için ideal yerler.
Türkiye
64 TÜRKİYE TOPRAKLARININ YANLIŞ KULLANIMI:
7 Bölge 7 Ana Sorun
66 SANCILI İLİŞKİ KÖYLÜ, TOPRAK VE İKTİDAR
Toprak, su, doğa mücadelesi tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de üretim araçlarına sahip çıkan köylü emeğini ve iradesini yanına almadan başarılamaz.
70 TÜRKİYE’NİN TOPRAKLA İMTİHANI BİR MÜLKSÜZLEŞTİRME TARİHİ
Türkiye kırsalında mülksüzleştirme artarak sürüyor. Halihazırda üretmeye çalışan köylü borç batağına saplanmış durumda.
72 YASA ELİYLE TOPRAK BETONA DÖNERKEN
Büyükşehir Yasası küçük çiftçiliği hızla yok olmaya doğru itiyor. Tarım arazilerinin betonlaşmasının ise önünü açıyor.
73 ÇIFTÇININ GÖZÜNDEN TOPRAK ÜRETİMİN BEŞİĞİDİR
Tıpkı Yaşar Kemal’in dediği gibi: “… Sağlıklı toprakta en önemli öğe yüz örtüsüdür. Yani vatan, ormanları, çayır çimenleri, çiçekleri, böcekleri, kuşları, yabanıl hayvanları, suları, daha binlerce öğesiyle bir bütündür.”
74 TOPRAK GASPI - DÜŞMAN "DIŞARIDA" DEĞİL "İÇERİDE"
Türkiye’de toprak gaspı bizzat devlet eliyle mümkün kılındığının ve gaspçıların da çoğu kez “dışarıda” değil “içeride” aranması gerektiğinin altını çizmek gerek.
76 TOPRAK VE SAVAŞ SINIR TANIMAYAN KİMYASALLAR
Güneydoğu bölgesindeki çatışmaların herhangi bir toprak kirliliğine yol açıp açmadığı bilinmiyor.
78 TÜRKİYE'DE KADIN VE TOPRAK - KADIN İŞSİZLİĞİNİN KAMUFLAJI; TARIM
Toprak, erkeklerin ve muhafazakârların hayal gücü yoksunluğuna terk edilemeyecek kadar hayati bir kaynak.
80 ONARICI TARIM - TOPRAK KURTULUŞUMUZ OLABILIR MI?
Onarıcı tarımla uğraşanlar çiftçiliğin, çobanlığın, kırsalda yaşamın, gıda üretiminin “toplumun alt tabakalarına”, “cahillere” layık olduğunu söyleyen ana akım paradigmayla dalga geçen ve önemli kısmı sonradan
82 YAZARLAR, BİLGİ KAYNAKLARI VE GRAFİKLER