Aşırı maruz kalma

Kadınlar plastikten erkeklere oranla daha fazla etkileniyor. Sorunun bir yönünü biyolojik nedenler oluşturuyor: kadınların vücutları toksinlere farklı şekillerde tepki veriyor ve kadınların kullandığı hijyen ürünleri genellikle temiz değil. Ama alternatifler var.

hijyen ürünleri

Plastiklerin içerdiği toksinler gerek çalışma hayatında gerekse günlük yaşamda kadın ve erkek üzerinde farklı etkilere sahip. Bu farklılık kısmen biyolojiden, vücut ölçüleri ve yağ dokusu oranındaki farklılıklardan, kısmen de kadınların kendilerini içinde buldukları cinsiyet rollerinden kaynaklanıyor. Kadın bedeninde erkeğinkine oranla daha fazla yağ vardır, bu da ftalatlar* gibi yağda çözünen kimyasalların kadın bedeninde daha fazla birikmesine neden olur. Kadın vücudu ergenlik, hamilelik, emzirme ve menopoz gibi yaşam evrelerinde toksinlere karşı özellikle hassastır.

Aşırı maruz kalma 1
Kadın hijyen ürünleri için alınan patentler 1990’ların sonundan bu yana keskin bir artış gösteriyor. Bunun nedenlerinden biri, büyük miktarlarda ucuz plastiğe ulaşmanın kolay olmasıdır.

Bu hassasiyet, hamilelik sırasında fetüs açısından ciddi sonuçlar doğurabilir. Hormonlarla benzer şekilde çalışan, endokrin bozucular olarak bilinen kimyasallar epey soruna neden olur. Plasenta güvenli bir bariyer sağlamadığı için bu bileşikler, hormonlar tarafından kontrol edilen rahim içindeki tüm gelişim evrelerinde aksaklıklara yol açabilir. Bu da yenidoğanda şekil bozukluğuna ve yaşamın daha geç evrelerinde ortaya çıkan hastalıklara neden olabilir. Endokrin bozucular erkekleri ve kadınları aynı ölçüde etkiler. Dünya Sağlık Örgütü, meme ve testis kanseri gibi hormona bağlı kanser türlerinden endokrin bozucuların sorumlu olduğunu düşünüyor. Doğurganlığı ve sperm kalitesini etkilemeleri de olası görünüyor. Ayrıca obezite, diyabet ve bazı nörolojik hastalıklarda, erken ergenlikte ve kriptorşidizm (testislerden birinin veya her ikisinin yokluğu) ve hipospadias (erkek üretrasında şekil bozukluğu) gibi doğuştan gelen şekil bozukluklarında da endokrin bozucuların payı olduğu düşünülüyor. Zararlı maddelere maruz kalmış halde doğan çocukların sayısı her geçen gün artıyor.

Kadınlar birçok farklı yerde plastiğin tehlikeleriyle yüzyüze. Dünya genelinde plastik sektöründe çalışanların yaklaşık yüzde 30’u kadın. Küresel pazara sunulacak plastik ürünlerin seri ve ucuza üretilebilmesi için, gelişmekte olan ülkelerde endüstriyel üretim tesislerinde genellikle kadınlar düşük ücretlerle, çoğu zaman tehlikeli koşullarda ve koruyucu kıyafet olmadan çalıştırılıyor. Kanada’da yapılan bir araştırma, otomobil endüstrisinde plastik aksamların üretiminde çalışan kadınların meme kanserine yakalanma olasılığının beş kat fazla olduğunu ortaya çıkardı.

Aşırı maruz kalma 2
Fosil hammaddeler ve plastikler kullanmadan modern bir hijyen pedi üretmek mümkün değildir.

Kadın hijyen ürünleri de sorunlu. Tamponlar yüzde altıya kadar plastik içeriyor, hijyenik pedler ise yüzde 90 oranında petrol bazlı plastikten oluşuyor. Her ikisinde de hormonlarda aktif bileşikler olan bisfenol A (BPA) ve bisfenol S (BPS) bulunabiliyor. Tampon aplikatörlerinde de sıklıkla ftalata rastlanıyor. Amerikalı bir kadın yaşamı boyunca bu ürünlerden muhtemelen 12.000 ila 15.000 adet tüketiyor. Yıkanabilir ve yeniden kullanılabilir ürünler ve yeniden kullanılabilir regl kapları bir alternatif olabilir.

Yoksul bölgelerde, birçok kadın ve kız çocuğu bu tür hijyen ürünlerini kullanabilecek maddi olanaklara sahip değil ya da yaşadıkları yerde bu ürünler zaten yok. Bu, bir kız çocuğun regl döneminde ayda ortalama beş gün okula gidememesi demek. Daha ucuz ve daha güvenli yeniden kullanılabilir ürünler bu açığı kapatabilir, kirliliği ve atık miktarını azaltabilir. Tek kullanımlık hijyen malzemelerinin çoğu çöplüklere, su kaynaklarına ve denize gidiyor, kanalizasyonda tıkanıklıklara neden oluyor.

Aşırı maruz kalma 3
Tek kullanımlık regl ürünleri kullanan bir kadın, yaklaşık kırk yıl boyunca tehlikeli plastiklerle temas ediyor.

Bir zararlı madde kaynağı da kozmetikler. Batılı endüstriyel ülkelerdeki kadınların dörtte biri, her gün aşağı yukarı on beş farklı ürün kullanıyor. Bu ürünler genellikle, bazıları sağlığa zararlı 100 kadar kimyasal içeriyor. Birçok kozmetik üründe mikroplastikler var, bunlar plasenta yoluyla fetüse geçebiliyor. Aynı derecede önemli bir başka husus da, ev işlerini yapanların ya da temizlikçi olarak çalışanların çoğunlukla hâlâ kadınların olması. Temizlik ürünleri de mikroplastikler, sürfaktan ve solventler gibi zararlı maddeler içeriyor. Temizlik ürünlerini daha dikkatli seçmek ve çevre dostu malzemeler veya arap sabunu ve sitrik asit gibi geleneksel temizleyiciler kullanmak, insanlığın ve çevrenin üzerindeki yükü azaltabilir. Ancak bu tür tüketici tercihleri, üreticileri zararlı bileşen ve hammaddelerin yerine zararsız olanları kullanma sorumluluğundan alıkoymaz.

Aşırı maruz kalma 4
Plastik insanı hasta eder mi? Hormon toksinleri gibi maddeler hastalıkları tetikleyebilir.

Atıkların ihraç edildiği gelişmekte olan ülkelerde çöplükler yoksullar için önemli bir gelir kaynağı. Dünya genelinde toplumun en yoksul kesimlerinden gelen milyonlarca atık toplayıcı, yani genellikle kadınlar ve çocuklar, geri dönüştürülebilir plastik ve elektrik atıklarını bu çöp alanlarından topluyor. Bu zehir saçan yerler yoksul ailelerin tek gelir kaynağını oluşturuyor çoğunlukla. Maddi değeri yüksek olan bakırı elde etmek için PVC kaplı kablolar yakılır. Çıkan duman, üreme sistemine ve fetüse zarar veren, kansere neden olabilen son derece zehirli dioksinler içerir. Ev atıklarını arka bahçelerde yakan ya da zehirli çöpleri ayrıştıran da yine çoğunlukla kadınlardır.

cinsiyetçi demokrasi 5
Plastik insanı hasta eder mi? Hormon toksinleri gibi maddeler hastalıkları tetikleyebilir.

Plastiklerin neden olduğu tehlikeler konusundaki bilgi düzeyi dünya geneline değişkenlik gösteriyor. Kadınlar, davranış biçimlerinde ve gündelik yaşayışta olduğu kadar siyasi eylem talebinde de kökten değişim yaratmayı hedefleyen girişimlerde önemli bir hedef gruptur. Kadınlar genellikle çeşitli tehlikelere karşı erkeklerden daha duyarlıdır ve erkekler gibi insanları ve gezegeni tehlikeye atmaya teşne değildirler. Bu özellikleri girişimci, tüketici ve aynı zamanda ev idarecisi rolleriyle uyumludur. Çevre konusunda erkeklere nazaran daha duyarlı davrandıklarına dair önemli kanıtlar var. Plastik tüketimini azaltmayı, insanları ve çevreyi kirleticilerden korumayı amaçlayan girişimleri genellikle kadınlar başlatır. Plastikten ve toksinden arınmış bir toplum ve çevre yaratma çabasına daha büyük katkılarda bulunabilmeleri için kadınlar politikada, iş hayatında, aile ve topluluklar içinde eşit bir yere sahip olmayı hak ediyorlar.

 

* Ftalat: Sert plastiği yumuşak plastiğe dönüştürmek için kullanılan bir kimyasal madde. Aynı zamanda günlük yaşamda kullanılan pek çok kozmetik üründe, oyuncak, şampuan, deterjan gibi ürünlerde kalıcı renk ve koku sağlamak için de kullanılır.-ç.n.