Slovakya’ya gelen Ukraynalı kız ve kadınların Rus askerlerinin tecavüzüne uğradığına dair çok sayıda bildirim var. Slovak parlamentosunda şu sıralarda daimi ikamet izni olmayan kadınlara kürtajın yasaklanmasına dair sunulan yasa teklifleri tartışılıyor. Denisa Nešťáková, Ukraynalı kızların ve kadınların böyle alay eder gibi hedef gösterilmelerinin rahatsız edici olduğunu söylüyor.
Rus ordusunun Ukrayna’da işlediği suçlar ortaya dökülüp de cinsel şiddet suçlarıyla ilgili bilgi, rapor ve tanıklıklar birbiri ardına gelince Slovak halkı dehşete kapıldı. Toplum önce paralize oldu ama kısa süre sonra çeşitli STK’lar, Rus askerlerinin tecavüzüne uğrayan ve hamile kalan Ukraynalı kızlar ve kadınlar için “ertesi gün” hapı adı verilen ilaçlar ve kürtaj hapları toplayıp bağışlamak için kampanyalar başlattı. Ukraynalı kadınlara Slovakya’da kürtaja erişim konusunda bilgiler verildi.
- Kürtaja erişim hiçbir zaman kolay olmadı
Slovakya’da hamileliğin sonlandırılması, Slovak Ulusal Konseyi’nin eski Çekoslovakya Cumhuriyeti döneminden aldığı ve 1993’ten beri Slovakya hukuk sisteminin bir parçası olan 73/1986 sayılı yasa ile düzenleniyor. Bu yasaya göre, hamile bir kadına hamileliğinin on altı haftalık süresi içinde, herhangi bir gerekçe göstermeden, yazılı talebi üzerine hamileliğini sonlandırmasına izin veriliyor. Yazılı talebinin ardından jinekoloğu kadını işlemin olası sonuçları ve kürtaja alternatif uygulamalar ve doğum kontrolü konusunda bilgilendirir. Gebeliğin sonlandırılması, en erken, bu bilgilendirmeden itibaren 48 saatlik bir bekleme süresinin ardından gerçekleştirilebilir. İkinci trimesterde kürtaja yalnızca tıbbi nedenlerle izin verilir.
İlerici görünen bu yasa yürürlükte olsa da kürtaj yaptırmak isteyen bir kadının üstesinden gelmesi gereken hâlâ birçok engel var. Her şeyden önce, uzmanların mevcut en güvenli yöntem olarak gördüğü kürtaj hapı Slovakya’da yasal değil. Yani, Slovakya’da yasaların tanıdığı tek kürtaj yöntemi cerrahi kürtaj. İkincisi, hamile kadının isteği üzerine yapılan kürtajın maliyeti yaklaşık 300-500 avro, yani özellikle düşük gelirli kadınlar için nispeten yüksek. Ayrıca çok sayıda jinekolog, enstitülerin, hatta hastanelerin hepsi vicdani ret gerekçesiyle kürtaj hizmeti vermeyi reddedebiliyor.
Bu engellere ek olarak, 1989 tarihli Kadife Devrim’den kısa bir süre sonra Slovakya’da güvenli ve yasal kürtaja erişimi kısıtlamaya yönelik siyasi girişimler başladı ve bu girişimler, yoğunlukları kimi zaman artıp kimi zaman azalarak günümüze kadar sürdü. Slovak parlamentosunun kürtaja erişimi kısıtlamayı veya tamamen yasaklamayı amaçlayan ve Slovak halkının çoğunluğunun desteklemediği 19 farklı teklifi tartışmaya başlamasıyla birlikte, 2018’den bu yana kadın sağlığına ve cinsel haklarına yönelik saldırıların yoğunluğu arttı.
- Bir savaş ve o savaşın tecavüz mağdurları var
Rus askerleri tarafından tecavüze uğradıktan sonra hamile kalan kaç kız ve kadının Slovakya’ya girdiği belli değil. Bununla birlikte Slovakya, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaşın ilk gününden beri, Rus saldırısından kaçmak için Ukrayna sınırından gelen mültecilere tanık oldu. Nüfusu 5,4 milyon küsur olan Slovakya’ya 11 Nisan 2022 tarihine kadar Ukrayna’dan 314.000’den fazla mültecinin geldiği kayıtlarla sabit. Mart ayı sonu itibarıyla ülkedeki mültecilerin %92’si Ukraynalı; kalan kısmını ise AB dışındaki ülkelerden gelen mülteciler oluşturuyor. Mültecilerin çoğu kadın ve çocuk.
Son yıllarda Slovakya’da, kadınların sağlık ve üreme haklarını kısıtlamaya yönelik her türlü girişime karşı mücadelede başı çeken Možnosť voľby (Seçim Özgürlüğü) gibi STK'lar, daha Mart 2022’nin başında savaş tecavüzü mağdurlarının varlığına işaret etmişti. Možnosť voľby, Ukrayna’dan Slovakya’ya gelen kızlar ve kadınlar için Güvenli Kürtaj Hakkınızdır başlıklı Ukraynaca bir broşür de yayımladı (broşürün İngilizcesi de mevcut). Ayrıca, Ukrayna’daki tecavüz mağdurları için acil kontrasepsiyon bağışı toplanmasına yardımcı oldu.
- “Hamile kadınlara yardım etmekten” daha kötü bir şey yok
Bütün bunları öğrenince insan savaş tecavüzü mağdurlarına karşı insani tutum sergilendiğini, onlara empatiyle yaklaşıldığını düşünüyor, ancak Slovakya’nın “Hamile Kadınlara Yardım” kılıfı altında güvenli kürtaja erişimi yasaklamayı veya kısıtlamayı amaçlayan yasa tasarılarıyla dolu bir geçmişi var. Ukraynalı kızlara ve kadınlara yönelik cinsel şiddetin farkında olmalarına rağmen Slovak milletvekilleri, Nisan 2022’de meclise kürtajı yasaklayan (“kürtaj turizmi” denen şeyi hedef alan) iki farklı teklif sundu. İlki, o zamanlar OĽaNO (Sıradan İnsanlar ve Bağımsız Kişilikler, 2020 seçimlerinin galibi) partisi milletvekili, şu anda bağımsız olan Martin Čepček’e aitti. İkinci teklif, daha sonra Slovak Yüksek Mahkemesi tarafından neo-Nazizm sempatizanlığından suçlu bulunarak altı ay hapis cezasına çarptırılan, dolayısıyla meclisteki koltuğundan olan Marián Kotleba’nın lideri olduğu aşırı sağcı Halk Partisi-Slovakya’mız partisinin milletvekilleri tarafından sunulmuştu.
İki teklif de Katolik, muhafazakâr, popülist ve aşırı sağ milletvekillerinin ana (ve bazen de tek) gündemi olarak tekrar tekrar kendini gösteren şu “bilindik” formül üzerine inşa edilmişti: Kadının isteğiyle yapılan kürtajı yasakla ve yalnızca kadının sağlığı veya hayatının tehlikeye düşmesi, fetüsün ciddi bir zarar gördüğüne dair açık kanıtlar olması veya kadının tecavüz sonucu hamile kalması durumunda kürtaja izin ver. Nihayetinde bu iki yeni teklif, yabancılara kürtajı yasaklamayı amaçlıyor, dolayısıyla savaş tecavüzü mağduru Ukraynalı kızları ve kadınları cezalandırmış oluyor böylece.
- Sizin ülkenizde de olma ihtimali var
Slovakya, 2018’den beri kadınların cinsel ve üreme haklarına yönelik sürekli tekrarlanan saldırılarla dolu bir dönemden geçmiş olsa da bu son iki teklif, yani Slovak kadınların kürtaja erişimini kısıtlamak ve Slovakya’da ikameti olmayan yabancıların her türlü kürtaj seçeneğini yasaklamak, cehennemi yaşamış kadınlara verilen ve onlarla adeta alay eden bir cezadır.
Savaş ortamında kızlara ve kadınlara yönelik cinsel şiddet vakalarına yoğun olarak rastlandığı için şu anda Ukrayna’da pek çok kadının yardıma ihtiyacı var ve muhtemeldir ki yakın gelecekte, Rus askerlerinin tecavüzü sonucu ortaya çıkacak olası gebeliklerin önlenmesi için daha fazla kız ve kadın acil kontrasepsiyona veya kürtaja ihtiyaç duyacak. Savaş suçu ve tecavüz mağduru olan bu kızlar ve kadınlar, yerel yönetimlerin popülist politikaları nedeniyle yeniden travma yaşamamalı.
Bazı Doğu Avrupa ülkeleri için şu anda Slovakya’da yaşananlar istisnai bir durum değil. Avrupa içinde ve dışında kadın sağlığı ve üreme haklarına yönelik saldırılar uzun zamandır yaşanıyor. Slovakya’nın savaşta tecavüze uğramış Ukraynalılara kürtajı yasaklama çabaları sizi de rahatsız etmeli; etmeli ki pür dikkat kesilin ve aynı şey benim ülkemde de yaşanıyor olabilir mi diye sorun kendinize.