Mart 2010
Barajları ve etkilerini daha iyi anlamak için bir adım geri atıp barajları bir uluslararası bakış açısıyla
ele alalım: Binlerce yıldır ve özellikle 19. yüzyılın sonundan bugüne kadar dünyanın bir çok
yerinde barajlar bir çok amacı gerçekleştirmek için kurulmaktadır. Bugün bunların başında enerji
üretmek (barajla beraber kurulan bir HES sayesinde), tarım alanlarını sulamak ve yerleşim yerlerine içme suyu sağlamak geliyor. Yine endüstriye su vermek, yerleşim yerlerini ve tarım alanlarını su taşkınlarından korumak, taşımacılığı sağlamak gibi nedenler de bazen bir barajın kurulması için belirleyici olabiliyor. Çoğu zaman birkaç amaç birden hedefleniyor. Özellikle 1950 yılından sonra dünyadaki nüfus artışı ve ekonomik büyümenin etkisi ile inşa edilen barajların sayısı hızlı bir şekilde artmaya başladı. Bugüne kadar dünyada en az 50.000 büyük baraj (büyük baraj ya en az 15 m yüksek ya da 3 milyon metreküpten fazla büyük hacime sahiptir) inşa edilmiştir. Akarsulara kurulan küçük baraj ve setlerle bu sayı milyonları buluyor. Bugün dünyadaki akarsuların yarısından fazlasının üzerinde en az bir tane baraj bulunmaktadır.
Küresel ölçekte HES’ler elektrik enerjisinin % 20’sini sağlamakla enerji pazarında önemli bir paya sahipler. Dünya yüzeyindeki sulama alanlarının % 30-40’ı suyunu baraj göllerinden temin
etmektedirler. Bazı önemli metropoller içme suyunu büyük oranda baraj göllerinden sağlamaktadırlar. Barajları inşa edenler bu ekonomik getirilerle beraber bölgesel kalkınma, iş
imkânlarının yaratılması, ihracata dayalı bir sanayi ve tarım endüstrisinin geliştirilmesi gibi unsurları saymaktadırlar.
Şüphesiz kurulan barajlar ekonomik kalkınmada önemi gözardı edilemeyecek bir rol oynamışlar ve oynamaktadırlar. Ancak tüm bunlar büyük sosyal ve ekolojik kayıp ve yıkımlar karşılığında
gerçekleşmiştir. Bundan dolayı zaman ilerledikçe dünyanın bir çok yerinde projelerden etkilenen
mağdur insanlar ayağa kalkarak kendileri için bir çok açıdan yıkım getiren projelere karşı çıkmaya başlamışlardır. Hindistan’ın Narmada bölgesinde onlarca yıkıcı baraja karşı yürütülen mücadele sayesinde, 1990’lı yıllarda barajlara karşı eleştiri uluslararası ilgi gördü, bunun sonucunda değişik bakış açılarının katılımıyla kurulan Dünya Barajlar Komisyonu (WCD) 2000 yılında ilgi çekici bir rapor yayınladı. Mağdur insanlar açısından eksik yönleri olsa da bu komisyon önemli bir çok tespitte bulundu ve gelecekte alınacak kararlar açısından dikkate değer bir çerçeve sundu. Bugüne kadar barajlar hakkında en kapsamlı araştırmayı yapan Dünya Barajları Komisyonu’nun (WCD) yaptığı araştırmalara göre bugün dünyada en az 50 milyon, büyük ihtimalle 90 milyon insan, barajların kurulmasından dolayı zorla yerinden edilip genelde yoksulluğa itilmiştir. Böylece barajların kurulduğu bölgelerde yaşayan topluluklar güçten düşürülmüş, bazı durumlarda tamamen dağıtılmıştır. Bununla beraber çoğu ülkenin zaten önemli sorunu olan kırsaldan kente göç daha da artmıştır. Barajları eleştiren görüşe göre ayrıca barajları kuran ülkelerin borç yükü artışı, baraj projeleri için harcanan paranın yapılan ilk planlamalardan çok daha fazla olması, masraf ve getirilerin adil paylaşılmaması da dikkate alınması gerekmektedir. Barajların iddia edildiği gibi de ekonomik olarak bir taraftan getirisi varken diğer taraftan özellikle uzun vadeli ekonomik yükü çoğu durumda daha da ağır basmıştır. Sosyal etkilerle beraber kültürel olarak barajlar yıkım getirebilmektedir. Akarsu bölgelerinde tarih boyunca insan yerleşiminin yoğun olduğunu göz önünde tutarsak baraj gölleri altında sayısız arkeolojik alanlar, kültürel önemi yüksek yerler ve inançlar açısından kutsal mekânlar kalmaktadır. Böyle bir durum kültürel azınlıklar ve yerel topluluklar için çok daha kritik olabilmektedirler.
Yine çok önemli olan ekolojik sistemin bozulması ve fonksiyonlarını kaybetmesi de olumsuz
etkilerin görüldüğü önemli alandır. Barajların kurulmasıyla akarsularda bağlantının kopması sonucu
balıkçılık genelde olumsuz etkilendi, akarsu havzalarında zengin olan bitki ve hayvan türlerinde
ciddi azalma görüldü, akarsular kirletildi – ki bundan aşağı bölgeler daha olumsuz etkilenmektedir ve bölgesel iklimde değişikliklerine neden olundu. Yerel ve bölgesel iklim değişikliği nem oranını
arttırarak ve yağış rejimini değiştirerek hem bitki ve hayvan türleri hem de binlerce yıllık kültüre
dayalı tarımı olumsuz etkilemektedir. Yine özellikle tropikal bölgelerdeki baraj gölleri fosil enerji
üretim türleri kadar küresel ısınmaya ciddi boyutta neden olabilmektedirler. Su taşkınlara karşı
koruma fonksiyonu amacıyla kurulan barajlar, küçük ve orta düzeyde su taşkınlarına karşı korurken bir afet durumunda yıkılabilir ve binlerce insana ölüm getirebilir. Son iki yıl içinde bu durum Nepal ve Endonezya’da yaşandı.
Değişik baraj projelerinde görülen olumsuz etkiler daha fazla da sıralanabilinir.
Barajları savunan bazı kesimlere göre "yereldeki bazı kayıplar" ülke geneli için görülen "büyük
ekonomik katkı" karşısında kabul edilebilirdir. Kayıbın getiriye göre küçük olduğu doğru olsa bile –
ki bu önerme, fiiliyatta çoğu zaman uzun vadeli sosyal ve ekonomik yükten dolayı doğru değildir –
bu bakış açısında temel bir yanlışlık var. Bu önermede, bir bölgedeki yerel topluluğun kendi onayı
olmadan, kendisini uzak yerdeki bir kente veya bölgeye feda etmesi beklenmektedir. Yerel
topluluklar üzerindeki olumsuz etkileri yoğun tepki ve eleştiriler karşısında yok sayamayan baraj
taraftarları ve dünyadaki hemen bütün hükümetler sözde eksiklikleri görüp daha iyi standartlar
(Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) süreçleri, Dünya Bankası (WB) ve Ekonomik Kalkınma ve
İşbirliği Örgütü (OECD) standartları gibi) geliştirip uyguladıklarını iddia ediyorlar. Bunu da çağımızda sık sık kullanılan ve çoğu zaman yanıltma ve bulandırma amacını taşıyan "sürdürülebilirlik" terimiyle tanımlıyorlar. Gerçek o ki uluslararası düzeyde praktikte nüans değişikliği yapıyorlar, sözde yükseltilmiş standartlarla sonuçta hedeflediklerini gerçekleştiriyorlar. Bu kapsamda sanayileşmiş ülkeler bir istisna sayılabilinir; 30 yıldır uygulamada ciddi düzelme istenilen düzeyde olmasa da – olduğunu kabul etmek gerekir. Uygulanan baraj projelerinden yerel insan ve belediyelere gelirin az bir kısmını veriyorlar, halkın görüşünü gerçekten dinliyorlar ve „yeniden yerleşimi“ insanları fazla mağdur etmeden gerçekleştiriyorlar. Ancak bunun bugün böyle olmasını bu ülkelerde onyıllardır verilen sosyal ve ekolojik hareket ve genel demokrasi mücadelelerine bağlamak gerekir. Fakat sanayileşmiş ülkelerde ekonomik olarak kârı yüksek olan projelerin ezici çoğunluğunun 1970’lı yıllarda kadar kurulduğunu unutmayalım. Yani artık sanayi ülkelerin akarsularında kurulabilinecek büyük baraj projesi pek kalmamıştır.
Yerkürenin güneyinde ve yoksul ülkelerinde büyük baraj projelerin inşaası bütün hızıyla devam
ettiği için burda barajlar ciddi toplumsal sorun olmaya devam etmektedir. Bu ülkelerin hükümetleri
uyguladıkları yanlış ve dar enerji, tarım ve kalkınma politikalarından dolayı çok sayıda baraj
planlanmaktadır. Bu planlama, uluslararası hidroenerji şirketlerin ve bu şirketlerin geldiği ülkelerin
hükümetlerinin katılımıyla yapılmaktadır. Güney yerkürede kurulan her büyük barajın
konsorsiyumunda uluslararası şirketler de genelde yer almaktadır. Kapitalist sanayi ülke
hükümetleri, verdikleri finansal ve siyasal desteklerle mutlaka yaygınca barajların kurulmasını
"tavsiye etmektedirler". Güneyli hükümetlerin buna pek direnmeye çalıştıkları da söylenemez, zira
sonuçta bu ülkeler kapitalist ülkelerin ekonomik desteklerine sürekli ihtiyaç duyacak şekilde
şekillenmişler ve bu hükümetlerin çok sayıda teknik elemanları kapitalist sanayi ülkelerinin
mentalitesine göre eğitim görmüşler ki kalkınma politikalarını da buna göre geliştirmektedirler.
Kendisini solcu olarak tanımlayan hükümetlerin çoğu bile – en kötü örnek Brezilya’dır – baraj
yapımına hızla devam etmektedirler.
Baraj kurmak enerji, tarım ve kalkınma alanında kısa vadeli hedefleri gerçekleştirmek için en kolay yollardan biridir. Barajlar kuruldu mu kısa ve orta vadeli hissedilir bir gelir sağlar, bunu da öncelikli olarak gelecek seçimi kazanmayı düşünen hükümetler severler. Yine büyük alt yapı projelerinde iktidar sahipleri için haraç alma imkanı da yüksek olduğunu unutmayalım. Ayrıca baraj inşaatı boyunca çok sayıda insana iş sağladığı için de tercih ederler. Barajlar kurulunca da enerji, tarım ve içme suyu temin etme alternatifleri üzerinde fazla durmak gerekmiyor zaten. Uluslararası konvansiyon ve sözleşmelerde hidroenerjinin sık sık "yenilenebilir" enerji türü olarak sayılması da bu politikayı desteklemektedir. 1997’de iklim değişikliğini sınırlama amaçlı imzalanan Kyoto sözleşmesi kapsamında Kuzey ve Güney ülkeleri arasında sera gazı emisyon ticaretine
hidroenerjinin dahil edilmesi tesadüf değil (inglizce tanımı: Clean Development Mechanism). Buna
göre; sanayi ülkesi kökenli bir şirket Afrika’nın bir yerinde enerji amaçlı HES veya rüzgar santralı
kurunca kendi ülkesinde ilaveten daha fazla sera gazı havaya salabilir. Şirket açısından bu yol kendi ülkesinde sera gazı salınım hakkını satın almaktan daha ucuz. Bir araştırmaya göre bu şekilde kurulan yenilenebilir enerji potansiyelin yarısı iklim açısından bir yararı olmadığını gösterdi. Bu da var olan ironinin bir başka perdesi.
Barajlar kategorize edilirse şu tespitte bulunmak doğru olacaktır: Barajlar ne kadar büyük olurlarsa
bir çok açıdan o kadar kapsamlı etkilere ve risklere neden oluyorlar. Daha büyük bir suni göl ile
göçe zorladıkları insan sayısı artıyor, toplumun kültürel mirası daha fazla su altında kalıyor,
ekolojik etkiler daha az öngörülebiliniyor, daha fazla doğa su altında kalıyor, iklim ve bioçeşitlik
üzerindeki etkiler büyüyor, akarsu aşağı bölgelerde topluluklar daha fazla etkilenebiliniyor, barajın
inşa maliyeti artıyor ve finansal risk büyüyor. Fakat bu belirtilen küçük barajların olumsuz etkileri
sınırlı olduğu anlamına otomatikmen gelmiyor. Bazen büyük oranda serbest akan bir akarsu
üzerinde kurulan bir küçük baraj bile ekosistem üzerinde büyük olumsuz etkilere neden olup akarsu balıkçıların hareket alanını ciddi oranda sınırlayabiliyor. Ayrıca ılıman bölgelerde (iklimin daha dengeli olduğu bölgelerdir) kurulan barajların yarı-kurak, kurak ve tropikal bölgelere göre olumsuz ekolojik etkileri bazen daha az olabiliyor. Bunu Orta-Kuzey-Batı Avrupa’da kurulan barajların tecrübesine dayandırabiliriz. Yine barajlarda çok özel bir sorun, zamanla hacminin tortu (sediment) ile dolmasıdır. Eğer baraj gölünde hacmin kaybını önleyemeseniz ve gelen tortu miktarı yüksek ise -dünyanın çoğu bölgelerinde tortu miktarı yüksektir – bir süre sonra barajın ekonomik işletmesi tehlikeye girer. Yarı-kurak bölgelerde bu bazen 50 yıl sonra gerçekleşebilir, Avrupa’nın bazı bölgelerinde ise bu 200-300 yıl sonra sorun olması bekleniyor. Isviçre gibi bazı ülkelerde hacminin dolmasına karşı bazı tedbirler alınıyor, ancak dünyanın çogu ülkelerinde kurulan barajların çoğunda bu metodlar uygun olmadığı için uygulanamıyor.
Barajların başka bir boyutu daha var: Barajların kurulmasıyla devletler ve şirketler doğa ve doğal
kaynaklar üzerinde daha fazla hakim oluyorlar; doğal kaynakları ekonomik kâr döngüsüne dahil
ediyorlar. Bütün devletlerin önemli bir özelliği toplumu ve doğayı tamamen kontrol altına alma
arzularıdır. Kapitalini sürekli arttıran ve yeni yatırım olanakları peşinde olan büyük şirketler de daha
fazla sahneye çıkınca, barajların kurulması kaçınılmaz olmaktadır. Akarsulara kurulan barajlarla
hem su kaynakları çok iyi kontrol edilebiliyor hem de çok ideal tarzda kâr elde sağlanılıyor. Bunun sonucunda barajın üst ve aşağı kısmında akarsuyun yakınlarında yaşayan halkın artık suyu eskisi gibi kullanamaz hale geliyor olması iktidarlar açısından sorun olarak görülmüyor.
Barajların kurulmasının başka bir açıdan daha önemi vardır: Ekonomik yönden daha az gelişmiş
ülkelerde nüfusun halen arttığını, bireylerin yaşam standartının hızla yükseldiğini, sanayi ve tarımın
büyüdüğünü, su kaynaklarının kirliliğinin arttığını ve küresel iklim değişikliğinin yağış rejimini
uzun vadeli değiştirdiğini dikkate alırsak baraj sorunu toplumdaki temel sorun veya çelişkilerinden
biri olmaya devam edecektir. Bu açıdan su kaynaklarına hakimiyet daha da önem kazanmaktadır.
İklim değişikliğine neden olan faktörleri ortadan kaldırmak yerine devletler daha çok kendi
aralarındaki rekabeti fiiliyatta görmektedirler. Bundan dolayı da büyük uluslararası akarsuların üst
kısmındaki devletler büyük baraj kurmayı tercih ederler ki böylece aşağı bölgedeki devletler
üzerinde uzun vadeli bir baskı aracına sahip oluyorlar. Tatlı su kaynaklarının, özellikle de
akarsuların kontrolü çoktan tartışılmaya başlanmıştır. Barajlar, akarsuları kontrol etmek için en
etkili araçtır.
Belirtilenlerin ışığında barajları, özellikle de büyük olanları, ekolojik açıdan olduğu kadar insan
topluluklarının suya adaletli erişimi açısından da büyük risk taşıyan bir yapı olarak görmemiz lazım.
Barajlar suyu kontrol etmek suretiyle aşağı akarsu bölgelerindeki insanlara karşı kullanılıyorsa bu
bir insan hakkı ihlalidir. Barajlar şirketlere enerji üretimi amaçlı yaptırılıyor ve işletmesi onlara
bırakılıyorsa – bir HES amortize sürecinden sonra yüksek kâr bırakır – ve bunun sonucunda toplum suyu kullanamıyorsa, bu da suya erişim hakkının engellenmesidir. Yine bir şirket, bir bölgede içme suyu amaçlı baraj kuruyorsa o bölgenin insanları bu şirkete ve onun belirleyeceği su fiyatına bağlı hale geliyor.
Baraj taraftarları barajların getirilerini övmekten geri durmazlar. Ancak bu çevrelere şöyle bir yanıt vermekte anlam var. Toplumumuzun gerçekten bu kadar enerjiye ihtiyacı var mı? Özellikle sanayi ülkelerinde gereksiz şekilde enerji harcanmıyor mu? Yine çok övülen sulamayı da sorgulamamız lazım. Bir kısım insanlar gerektiğinden fazla yemiyor mu ve bundan dolayı obezit olmuyorlar mı? Sulama sonucu küçük köylüler rekabet karşısında topraklarını kaybedip yoksullaşmıyor mu ve sulanan alanlarda gelişen monokültürle ciddi oranda hayvan ve bitki türleri, kültürel miras sayılacak tarım çeşitleri kaybolmuyor mu? Sulamada yanlış eğitim ve teknikten dolayı suyun önemli bir miktarı kaybolmuyor mu? Küresel ölçekte, toplumu daha sosyal, daha az sömürülen, eğitim seviyesinin her yerde benzer olduğunu, kadının daha az ezildiğini düşünürsek nüfus da ona göre daha az artış göstermez mi ve buna paralel gıda ihtiyacı daha az artmaz mı? Enerji, gıda ve içme suyu konusunda sorunun temel kaynağı sürekli büyüyen kentler değil mi? Kapitalist küreselleşme sonucu malların üretimden sonra dünyanın diğer köşesinde satılması aşırı bir taşımacılığa, fosil kaynaklarının kullanılmasına ve yerel pazarların yok olmasına neden olmuyor mu? Bu gibi soruları çoğaltabiliriz. Bu soruları sormamızın nedeni toplumdaki ilişkileri daha iyi anlamak ve aslında gereksiz baraj ihtiyacının nasıl ortaya çıktığını anlamak içindir.
Barajlarla ilgili tecrübemizde olumsuzluklar haklı olarak çok ön plana çıkıyorsa da belli şartlarda
bazı barajların getirisinin kayıba göre daha fazla olabileceğini unutmayalım. Sanayileşmiş ülkelerde
bazı barajlar var ki – sayısı az da olsa – getirisi kayıptan fazla olduğu toplumun çoğunluğu
tarafından kabul görmüş ve Güney ülkelerinde olduğu gibi fazla tartışmalı değiller. Türkiye
Cumhuriyeti gibi ülkelerde barajların kayıpları etkilenen toplulukların çoğu tarafından görülse de
farklı durumlar da söz konusu olabilir. Küresel çapta planlanan veya uygulanan barajların ortak
özellikte etkileri olsa da her bir barajın özgün durumu da olabilir. Barajlardan zarar gören
topluluklarda barajlara karşı haklı olarak genel bir tepki olsa da – ki bu tür büyük alt yapı
projelerine hep kuşkulu bakmak lazım – prensipte bütün baraj projelerini reddetmek bazen biraz
eksik bir yaklaşım olabilir. Barajların yapılıp yapılmaması konusunda yüksek standartların olmasını
hedeflemek daha doğru olacaktır. Peki bu yüksek standartlar ve kriterler ne olabilir?
En başta toplumsal olgulara demokratik ve sosyal bakış açısı geliştirmek gerekir. Bu da su
kaynaklarına demokratik-ekolojik bir yaklaşımı ortaya koymaya neden olabilir. Böylesi bir
yaklaşım çerçevesinde ilk yapılması gereken, su kaynaklarının nasıl kullanılması konusunun yerele
devredilmesidir. Bunu somut olarak‚ "demokratik-ekolojik su havzası yönetimi" olarak
adlandırabiliriz. Akarsu ve/veya göl havzalarına göre yönetim birlikleri oluşturulursa çok daha
sosyal, etkili, ekolojik ve katılımcı kararların verilmesi sağlanabilir. "Yerel" ile en başta
belediyeleri, il/eyalet meclislerini, su, baraj, çevre, enerji, tarım, bölgesel kalkınma ile alakalı
çalışan sivil toplum kuruluşlarını, ilgili sosyal hareketleri ve meslek kuruluşlarını kastediyoruz.
Yerelin kararları halkın çıkar ve ihtiyaçlarını dikkate alır, ekosistemlerin fazla zarara uğramasını
önler ve uzun perspektifli olur. Kararı merkezi hükümetler verirse hep "büyük" düşünürler ve
yerelin durumunu dikkate almazlar. Bu bakış açısıyla büyük kent ve sanayi merkezlerinin ihtiyaçları temel alınır, ülkenin sorunlarına hep "büyük" çözüm aranılır ve yereldeki üretim şekilleri hiçe sayılıp "modern" teknolojiler uygulanır. Merkezi hükümetler ayrıca büyük şirketler tarafından etki altına alınırlar. Büyük şirketler istisnasız ekonomik kârı düşünür ve bunun için insan ve doğayı hiçe sayar. Alınacak kararların şeffaf ve katılımcı bir şekilde olması durumunda, kararların arkasında yereldeki halkın çoğunluğunun onayı da söz konusu olacaktır. Somut tartışılan planlama ve projelere göre, ilgili projeden etkilenen tüm insanların da paydaş olarak karar sürecine en aktif bir şekilde dahil edilmesi kendiliğinden anlaşılırdır. Bir barajın yapılması konusunda şu kriterler ve
stratejik öncellikler temel alınmalıdır:
- Ekolojik sistemin fonksiyonları, değerleri ve gereklilikleri ile toplumun geçim kaynaklarının buna
ne kadar bağlı olduğu ve onları nasıl etkilediğini anlamak, gelişme seçenekleri için alınan
karalardan önce gerçekleştirilmelidir. Bu çerçevede "su hakkı"nın vazgeçilmez, temel bir "yaşam
hakkı" olduğu gerçeği kabul edilmelidir. Su'ya doğanın tüm canlılarının (insan, hayvan ve bitki)
yeterli miktarda ve iyi kalitede erişim hakkı sağlanmalı ve kullanım hakkı engellenmemelidir.
- Bu gerçekten yola çıkarak; su kaynaklarının asla özelleştirilemeyeceği, ticari bir mal olarak
görülemeyeceği, her türlü mükiyet, kullanım, idare ve tasarruf haklarının da yine her türlü ulusal ve
uluslararası rant gruplarına satılamayacağı, devredilemeyeceği kabul edilmelidir.
- Hükümetler, şirketler, belediyeler gibi kesimler tarafından belirlenen su, gıda ve enerji talepleri
gerçekten ihtiyaç mıdır? Demokratik ve ekolojik toplum düşüncesi çerçevesinde toplumun
gelişmesi ve sosyo-ekonomik kalkınma hedeflerinin sorgulanması gerekir.
- Gerçekten artan su, gıda ve enerji taleplerine cevap olabilmek için insan, kültür ve doğaya çok
daha az zarar veren alternatifler var mı?
- Barajın yapılması için önerilen "havza su yönetimi"nin onayı olması gerekir. Havza su
yönetimi’nin onayı bölgedeki halk anlamına gelir. Bu yoksa projenin başarılı olması pek
beklenemez.
- Baraj projesinin uygulanacağı bölgede, etkilenen insanların onayı kesinlikle alınmalıdır.
- Bunun için etkilenenlerin hak ve mağduriyetleri tanınmalı ve barajdan gelecek gelirlerin bir kısmı
etkilenen toplulukların baraj sonrası güçten düşmesini engellemek amacıyla paylaşılmalı. Etkilenen
insanlar için uygulanacak yeniden yerleşim süreci sonucu, etkilenen hiçbir insan önceki yaşam
seviyesinin altına düşmemeli.
- Yeni bir baraj kurmak yerine belirtilen hedefler için var olan barajların performansların arttırılması mümkünse, bu yol öncelikle seçilmelidir.
- Halkın güvenini temin etmek ve itimat kazanmak için hükümetler, geliştiriciler, düzenleyiciler ve
operatörler barajların planlama, uygulama ve çalışması için verdikleri bütün sözleri yerine
getirmelidirler.
- Birden çok ülkenin paylaştığı akarsularla ilgili "1997 Birleşmiş Milletler sınırları aşan ve
taşımacılığa uygun olmayan akarsular konvansiyonu"na dayalı ve karşılıklı kabul göre makul
anlaşmalara gidilmeli ve bunu yaparken ihtiyaca göre paylaşımın yanında, ekolojik kriterler de
dikkate alınmalı, bu tür anlaşmalarla olası gerginliklerin önüne geçildiğinin ve yeni dostluk
köprülerinin kurulabileceğinin farkına varılmalıdır.
- Önemli kültürel mirasın olduğu bölgelere kesinlikle baraj ve HES’ler yapılmamalı ve bu kültürel
mirasla bölgesel kalkınmayı sağlayacak girişimler önemsenmelidir.
- Bir kaç yıldır ülkemizde de açıkça hissedilen iklim değişikliği konusu, oluşturulacak yeni
yaklaşıma dahil edilmelidir.
12 Ocak 2010 tarihinde ülkemizin değişik bölgelerinden bir araya gelen 13 baraj ve HES mağduru
hareket bu talepler ışığında‚"Yeni Bir Su Politikasına Çağrı" metnini yayınlayarak akarsu, baraj ve
HES’lerle ilgili tartışma ve çatışmalarla ilgili yeni bir sayfa açtı. Toplumun bütün kesimleri bu
tartışmaya katılmaya davetlidir: www.akarsuhareketleri.org