11-12 Ekim 2021 tarihlerinde, Heinrich Böll Derneği Güney Kafkasya Bölgesi Tiflis Ofisi ile Ilia Devlet Üniversitesi ve Sovyet Geçmişini Araştırma Laboratuvarı’nın (SOVLAB) işbirliğiyle, Güney Kafkasya’daki ilk bağımsız cumhuriyetlerin (1918-1920/21) temellerini ve mirasını ele almak üzere, Güney Kafkasya Bölgesi Bellek Politikaları Konferansı düzenlendi.
Konferansın açılışını Heinrich Böll Derneği Güney Kafkasya Bölgesi Tiflis Ofisi Direktörü Dr. Sonja Schiffers ile Uluslararası İlişkiler Profesörü ve Ilia Devlet Üniversitesi Rektör Yardımcısı Giorgi Gvalia yaptı. Esasen bu ilk cumhuriyetlerin bölge açısından önemi ve Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan’ın tarih boyunca nasıl bir yol izlediği üstünde durdular.
Konferansın ilk sunumu, “1918 Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti: Federasyon Özlemi, Jeopolitik ve Ulusal Projeler” başlığını taşıyordu. Bunun hemen ardından, Ilia Devlet Üniversitesi öğretim üyelerinden Ketevan Gurchiani ile yine aynı üniversitede Sovyet ve Sovyet-sonrası Çalışmalar bölümünde öğretim üyesi olan Timothy Blauvelt, kısa ömürlü Transkafkasya Federasyonu'nun temelini oluşturan başlıca fikirler, federasyonun nasıl dağıldığı ve federasyon bileşenlerinin bağımsızlıklarını ilan edip Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan cumhuriyetlerini kurmalarının önünü açan jeopolitik olgular konusunda bir diyalog gerçekleştirdiler.
Bu diyalog bir sonraki tartışma için de zemin hazırlamış oldu. Müteakip panelde ilk cumhuriyetlerin tek tek her birinin kuruluş aşamaları ve idealleri üstünde duruldu. Konuşmacılar söz konusu dönemde gerçekleştirilen kurumsal reformlar ve güvence altına alınan medeni ve siyasi haklardan bu cumhuriyetleri bağımsızlığa hazırlayan koşullara kadar birbirinden farklı pek çok meseleyi ele aldılar.
Timothy Blauvelt -Transcaucasian Democratic Federative Republic of 1918 - Heinrich Boell Foundation South Caucasus
Watch on YouTube
İlk cumhuriyetlerin siyasi ideallerinin analizinden sonra konferans, yazar ve bağımsız gazeteci Nika Musavi’nin moderatörlüğünde gerçekleştirilen kültür ve eğitim politikaları konulu bir panelle devam etti. Bu panelde, tarihçi Dr. Lilit Mkrtchyan Erivan Devlet Üniversitesi’nin kuruluşu ve önemi üstüne bir sunum gerçekleştirdi. Panelin bir diğer konuşmacısı, Tiflis Devlet Üniversitesi öğretim üyesi Lela Gaprindashvili ise Birinci Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nde kültür ve eğitim süreçlerinin parçası olan kadınlar hakkında bir konuşma yaptı. Çeşitli örneklerle, bir ulus kimliğinin oluşturulması ve bağımsızlığın ve özgürlüğün kazanılması sürecinde kadınların kültür ve eğitim alanında gerçekleştirdikleri çalışmaları siyaseten nasıl yorumladıklarını analiz etti.
Konferansın ilk günü dinleyicilerin ilk cumhuriyetler arasındaki kültürel bağlar ve 1918-1920/21 döneminin önemli eserleri/tercümeleri hakkında sordukları sorularla son buldu.
Konferansın ikinci günü, Sovyet ve Sovyet-sonrası tarihyazımında Güney Kafkasya’daki ilk cumhuriyetlerin resmi anlatılarının nasıl değiştirildiği üstüne bir panelle başladı. Konuşmacılar, Sovyet döneminde ilk cumhuriyetlerin tarihinin nasıl "bolşevikleştirildiği" ve Sovyet tarihyazımında ilk demokratik cumhuriyetlere doğru kaymanın ne zaman gerçekleştiği gibi konuları ele aldılar.
https://www.youtube.com/watch?v=vc08NacGqQ0
Son oturum ilk cumhuriyetlerin mirasının retrospektif olarak değerlendirilmesine ayrılmıştı. Dolayısıyla şu sorular gündeme getirildi: Güney Kafkasya’nın modern bağımsız cumhuriyetlerinin birbiri ardına gelen ilk cumhuriyetlere yaklaşımlarında ne gibi farklar var, bu neden ve nasıl olmuş olabilir ve günümüz siyasi elitleri ilk cumhuriyetlerin siyasi elitlerinin yaşadığı zorluklarla karşı karşıyalar mı? Konuşmacılar ilk cumhuriyetler döneminde siyasi gündemi oluşturan kimi meselelerin (örneğin yargı sistemi ve yerel yönetim reformlarının hayata geçirilmesi) bugün hâlâ günümüz siyasi elitleri tarafından ele alınmayı beklediğine dikkat çektiler. Ayrıca siyasi partilerin işbirliği imkânının azaldığı ve siyasi kutuplaşmanın giderek arttığı günümüzden farklı olarak, 1918-21 döneminde çok farklı siyasi güçler arasında başarılı işbirliği örneklerinin ortaya konduğunu vurguladılar.
Konferansın sonunda katılımcılar, farklı disiplinlerden araştırmacı ve öğrencileri, keza politikacı ve karar alıcıları bir araya getirerek günümüzü yakından ilgilendiren bellek politikaları konularını tartışmalarına olanak sağlayan bölgesel bir platforma sahip olmanın öneminin altını çizdiler.
Bir sonraki Güney Kafkasya Bölgesi Bellek Politikaları Konferansı 2022’de düzenlenecek.
Konferansın kimi oturumlarını sayfamızdaki videolardan izleyebilirsiniz.
Richard Hovannisian - 'The Republic of Armenia: Making a Virtue out of a Necessity' - Heinrich Boell Foundation South Caucasus
Watch on YouTube
Changing Official Narratives About the First Republic of Azerbaijan - Heinrich Boell Foundation South Caucasus
Watch on YouTube